Boekrecensie: Walter van den Berg – Van dode mannen win je niet

Een naamloze verteller biedt in ‘Van dode mannen win je niet’ en kijkje achter de schermen van de vrouwenmishandelaar. Nergens in het boek wordt expliciet vermeld dat er geslagen wordt, behalve bij de vreemde robbertjes vechten onderling met ‘vrienden’ van de verteller. Er wordt slechts ‘duidelijk gemaakt’. Een verhaal om kippenvel van te krijgen…

De verteller blikt terug op verschillende episodes in zijn leven. Hij is een sjacheraar, doet handeltjes en manipuleert en charmeert vrouwen relaties in. Hij is daarin heel erg doelgericht, hij zoekt vrouwen waar hij wat aan heeft en die hij kan manipuleren. Zo is hij een tijdje samen met Dimphy, de moeder van de twaalfjarige Wesley. De verteller is oprecht gesteld op met name kinderen en dieren zal hij nooit pijn doen, maar een vrouw hardhandig ‘opvoeden’ hoort er nu eenmaal bij. Dat zijn vriendin blijkbaar af en toe een pak slaag nodig heeft, heeft ze aan zichzelf te danken. Hij vindt zichzelf behoorlijk vriendelijk en liefhebbend als hij voor Dimphy zijn ringen afdoet, voordat hij los gaat. De verteller weet dat hij een probleem heeft, maar legt de verantwoording daarvan volledig bij de ander. Zij weet immers dat hij vervelend wordt doordat zij iets verkeerd doet. Hij weet zijn gedrag soms nog wel een beetje onder controle te houden, omdat een relatie nog te pril kan zijn om het te verdragen of omdat het even niet het juiste moment is. Als het echt mis gaat en hij zijn drift niet meer kan beteugelen, verschijnt die in de vorm van slangen, die alleen de verteller ziet. Aan het begin van het boek, als hij aan Wesley begint te vertellen, weet je dat Wesley en zijn moeder gevlucht zijn. De verteller voelt zich verlaten en onbegrepen en het rare is dat je als lezer de akelige man nog een beetje sneu gaat vinden ook.

Dat is dan ook meteen het geweldige aan dit boek. Dit kan zo zijn, dit kan zo gaan. Ik geloof dat vrouwen zich door zo’n handige kerel in een beklemmende relatie laten leiden. Ik geloof dat ze sorry zeggen, als hij kwaad wordt, omdat hij zegt dat het haar schuld is. Ik geloof dat ze sorry zeggen omdat ze huilen, want hij vindt dat vervelend. De manipulatieve handigheid van de verteller is niet te herkennen als een handigheid. Wat eng, die realistische weergave van huiselijk geweld. En niet zomaar huiselijk geweld. De verteller gijzelt de vrouwen in zijn leven stukje bij beetje. Als een relatie zelfs op zijn manier niet meer werkt of hij moet er teveel moeite in steken, zoekt hij de volgende vrouw om bij in te trekken en te controleren. In het boek komt een rijtje ‘wegwerpvrouwen’ langs, die hem uiteindelijk allemaal hebben verlaten, op verschillende manieren.

Dit boek is in feite verteld aan de afwezige Wesley, zelfs de dialogen zijn in vertelvorm weergegeven. Een niet heel soepele stijl, maar eenmaal eraan gewend, trekt het verhaal je toch in een flink tempo door de bladzijden heen. Met een groeiend gevoel van onheil kijk je door de ogen van de verteller. De gladde manier van ‘versieren’ (lees: iemands leven overnemen) is eng door de sluwheid ervan. Het is alsof je als vrouw in de tentakels van een octopus terecht komt en je simpelweg moet incasseren totdat de zuignappen je vanzelf los laten of je een weg ziet om te ontsnappen.

De verteller wordt ouder en zoekt op het net ontdekte internet wat mensen op die hij gekend heeft, waaronder zijn voormalige stiefzoon Wesley. Wesley is computerspelletjes gaan ontwerpen en programmeren en de verteller speelt die, of laat anderen die voor hem spelen, omdat hij er zelf zo onhandig in is. De spelletjes zijn stuk voor stuk afspiegelingen van hoe Wesley de jaren met de verteller als stiefvader heeft gezien. In de spelletjes zie je de door de verteller beschreven 

gebeurtenissen door de ogen van Wesley. En daar wringt iets. De verteller trekt alles krom, zodat het voor hem past en niets zijn schuld is. Dat hij uiteindelijk een onmenselijke rotzak blijkt te zijn in andermans ogen, vindt hij moeilijk te begrijpen. Hij blijft die spelletjes maar spelen, alsof hij daarmee zichzelf zal kunnen begrijpen.

En dan denk je, wie is hier nu het slachtoffer?

Walter van den Berg maakte zelf een jeugd met een gewelddadige stiefvader door. Op de achterflap staat geschreven dat hij ‘in het hoofd van de man die zijn moeder terroriseerde kroop, om de psychologie van het geweld te doorgronden’ en dat is exact wat hij heeft gedaan. Zo realistisch dat het eng is. Indrukwekkend, indringend en akelig. 

"En na afloop heb je spijt, want dat gelooft ze"

‘Van dode mannen win je niet’ is geen gezellig en leuk leesboek. Er zit geen prachtig verhaal in, en geen mooi einde. Maar het is wel goed, heel erg goed. 

Walter van den Berg debuteerde in 2004 met 'De hondenkoning' en volgde dat op met de roman 'West'. Beide boeken werden erg goed ontvangen. Ik denk niet dat dat met dit boek anders gaat zijn. Dit is kwaliteit. 

Walter van den Berg - Van dode mannen win je niet

Lees hier wat andere bloggers van hetzelfde boek vinden